जलवायु परिर्वतनको असर, बेमौसमी हिमपात र जनजीवन प्रभावित

अहिले डोल्पामा बैमौसमी हिउँले असर पु¥याएको छ । शे–फोक्सुण्डो गाउँपालिका डोल्पाका अध्यक्ष धावा सम्डुक गुरुङ एक हप्तादेखि फोक्सुण्डो तालकै छेउमा रहेको गाउँमा छन् । तालको छेउमा रिग्मो गाउँ रहेको छ । ताल हेर्न आउनेहरु यही गाउँमा बस्छन् । गाउँपालिकाको प्रशासकीय केन्द्र सालदाङमा रहेको छ ।

पालिकाका अध्यक्ष धावा सम्डुक ५ हजार ६सय मिटर अग्लो कंलापास हिमाल पार गर्न नसक्ने भएपछि हप्ता दिनदेखि प्रशासकीय केन्द्र जान नसकेको उनले बताए । वैशाखमा हिउँ पर्ला भन्ने कुनै अनुमान थिएन । उन्ले जलवायु परिवर्तनको मारमा आफूहरु पनि परेको बताए । गर्मी सिजनमा सजिलै पार हुने कंलापास हिमालमा तीन दिनअघि परेको हिउँले बाटो नै बन्द भएपछि रिग्मो गाउँमा बस्न बाध्य भएको उन्को दुखेसो छ ।

पालिकाका विभिन्न योजना अनुगमन, निरीक्षण तथा योजना तर्जुमा गर्नका लागि पालिकामा परिचालन भएको टोली हिउँकै कारण गनतव्यमा पुग्न सकेको छैन् । सडक सञ्जालसँग नजोडिएको यस पालिकामा अधिकांश ठाउँमा हिडेरै जानुपर्ने बाध्यता छ । चीनको सिमानासँग यो पालिका जोडिएको छ । पालिकाका अध्यक्ष मात्र होइन, प्रशासकीय केन्द्र जाने अधिकांश सर्वसाधारण रिग्मो गाउँमै बस्नु परेको छ ।

वैशाख महिनासम्म हिउँ पर्दा चकित परेको उन्को भनाई छ । हिउँकै कारण सबै ठाउँमा पुगेर सरकारी सेवा दिनसमेत मुस्किल भएको अध्यक्ष धावा गुरुङले जानकारी दिए । १२ वर्ष पछि लाग्ने शे मेलाको समेत तयारी गर्नुपर्ने भएपनि हिउँले सबै काम ढिला गरिदिएको उनले सुनाए ।

१२ वर्षमा एक पटक लाग्ने यो मेलामा स्वदेशी तथा विदेशी पर्यटक आउने गर्दछन् । मेला व्यवस्थापनका लागि पालिकाको केन्द्रमा पुग्न खोजेपनि सम्भव नभएको उनले बताए । बुद्ध धर्म मान्नेहरु शे मेलामा आउने गर्दछन् । १२ वर्ष पछि लाग्ने मेला भएकाले विशेष महत्वका साथ हेरिने गरेको छ । बेमौसमी हिउँका कारण जेठ १ गते यार्सापाटन खुल्ला गरिएपनि यार्सा संकलनमा समेत प्रभाव पर्ने देखिएको छ ।

कात्तिकदेखि माघसम्म हिमपात हुने उपल्लो डोल्पामा अहिले वैशाखमै हिउँ पर्दा समस्य देखिएको छ । जलवायु परिवर्तनले स्थानीयमा पारेको असरबारे जानकारी लिन उपसभामुख इन्दिरा रानामगर, सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीश सपना प्रधान मल्लसहितको टोली डोल्पाको फोक्सुण्डो क्षेत्रमा पुगेर फर्किएको छ । शे फोक्सुण्डो गाउँपालिकाका पदाधिकारी, स्थानीय समुदायबीच भएको छलफलमा उपसभामुख रानामगरले जलवायु परिवर्तनले बाढी पहिरो गएको, कृषि र पर्यटनमा प्रत्यक्ष असर पु¥याएकोबारे स्थानीयमा पर्याप्त जानकारी नभएको बताउँदै आफू पहिला पनि डोल्पा आउँदा अलि फरक पाएको बताइन् ।

प्रकृतिको संरक्षण हुन सकेको छैन । त्यसले पर्यटनलाई प्रभावित बनाएको छ । यसलाई रोक्न सबैको सहकार्य जरुरी छ उनले भनिन् । सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीश सपना प्रधान मल्लले प्रकृतिको संरक्षित हुने अधिकार रहेको र यसबारे अदालतले यसबारे विभिन्न निर्णय गरेको बताइन् । प्रकृतिको पनि आत्मसम्मान हुन्छ । त्यहाँका समुदाय, जातजातिको भावनाअनुसार संरक्षित हुने अधिकार हुन्छ । यो विषय पनि जलवायु न्यायसँग जोडिएको छ, नेपालको हिमाल, ताल जोगाउनु नेपालीका लागि मात्र नभएर विश्व समुदायको लागि आवश्यक छ उन्ले भनिन् ।

राष्ट्रियसभाका सांसद एवं पूर्वपरराष्ट्र मन्त्री डा. विमला राई पौडेलले डोल्पा यात्राबाट जलवायु परिवर्तनले फोक्सुण्डोसहितका क्षेत्रमा परेको प्रत्यक्ष असर बुझ्ने अवसर मिलेको बताइन् ।

शे फुक्सुण्डो गाउँपालिकाका अध्यक्ष दावा सन्दुक गुरुङ, वडा नम्बर ८ का वडा अध्यक्ष निमा लामालगायतले केन्द्रबाट आएको टोलीसमक्ष ताल संरक्षण गर्नुपर्ने, जग्गाको मुआब्जा पाउनुपर्ने, पदयात्रा व्यवस्थित बनाउनुपर्ने, पहिरोलगायत जोखिम न्यूनिकरणमा राज्यले ध्यान दिनुपर्नेलगायतको मागसहित ज्ञापनपत्र पेश गरेका छन् ।