Trending
नेपाल कृषि प्रधान देश भनिन्छ । अधिकांश भूभाग कृषि योग्य भए पनि सरकारको कृषि नीति प्रष्ट नहुँदा अहिले कृषि पेशा संगठित र यस तर्फ आकर्षण बढ्न सकेको छैन् । कृषिमा आधुनिकीकरणसंगै पछिल्लो समय यस तर्फ आकर्षित गर्न कृषि वन प्रणालीमा पनि जोड दिन थालिएको छ । यो प्रणालीमा बालीहरुलाई रुखहरुसंग मिलाएर लगाईन्छ ।
यसबाट खाद्यान्न बालीका अतिरिक्त घाँस, दाउँरा, पात र पत्कर जडीबुटी, फलफूल र काठको व्यवस्थापन गर्न सकीन्छ । परम्परागत कृषि प्रणालीमा कृषकहरुले केहि मात्र एक बर्षिय बालीहरु खेतबारीमा लगाएको पाईन्छ । रुख बिरुवाहरु भएका ठाउँमा बालीहरुमा ओझेल पर्ने हुनाले खेती राम्रो नहुने टिप्पणी पनि हुने गरको छ ।
बिगतका बर्षहरुमा गाउँमा वा बस्ती नजिकै वन पर्याप्त मात्रामा हुने भएकाले दाउँरा, घाँस आदिको प्रचुरता थियो । तर, पछिल्लो समय बिकासमा बदलिदो गतिसंगै वन विनास हुदै र पशुपालनको चरन आदी कारण वन क्षेत्र घट्दै गएको यर्थाथता छ । वन मासिदै जाँदा बाढी पहिरो, जस्ता खतराहरुले कृषि प्रणालीमा नकरात्मक प्रभाव पारेको छ । अहिले दाउँरा, घाँसको कमी हुँदै गएको र वातावरण प्रदुषण बढ्दै गएको छ ।
कृषि प्रणालीमा बिभिन्न प्रकारका रुख, डाले घाँस, तीनका प्रजातिहरु व्यवस्थित तवरले समायोजन गर्न सकीएको छैन् । तर यसलाई व्यवस्थित रुपमा गर्ने हो भने, कृषिलाई जलवायुमैत्री तवरले विकास गर्न सकीन्छ । कृषि वन प्रणालीबाट धेरै समुदायमा धेरै फाईदा पुग्न सक्छ । जस्तै थप बालीको अतिरिक्त डालेघाँस, फलफूल, काठ, दाउरा, जडिबुटीको उत्पादन मज्जाले लिन सकीन्छ ।
जसले दैनिक जीविकामा सहयोग गर्नुकासाथै आय आर्जनमा थप बृद्धि गर्छ । वनमा कम चाँप पर्न गई वनको दिगो व्यवस्थापन गर्न सहज हुन्छ । त्यसो त यस्को मुख्य फाइदा पशुपालनमा सहजता हुने हुन्छ । रुखका पातहरु झरेर कुहेपछि प्राङ्गरीक पदार्थको वृद्धि हुन्छ र माटोको उर्वराशक्तिमा समेत बृद्धि गर्छ । रुखले माटोलाई सुर्यको ताप हावाहुरीबाट बचाउँछ । अहिलेको पृथ्वी ताती रहेको अवस्थामा रुखले चिस्याउने काम गर्दछ । कृषि वन प्रणालीले भूक्षय कम गर्न सहयोग गर्छ ।
रुखहरु र कृषि वन प्रणालीको माटोले कार्वन सञ्चितिमा सहयोग गर्छ र जलवायु न्यूनिकरणमा मद्धत गर्छ । माटोलाई खडेरी, बाढी पहिरोको प्रकोपबाट जोगाउँछ र जलवायु अनुकुलका लागि मद्धत गर्छ । त्यसैगरी अहिलेको प्रविधियुक्त समयमा यसलाई प्रविधि र विकास संगै जोडेर लैजान सके जलवायु न्युनिकरणमा सहयोग पु¥याउन सक्छ ।
त्यसमा पनि अहिले पछिल्लो समयमा जलवायु परिवर्तनको असर प्रष्ट पृथ्वीमा देखिन थालेको छ । त्यसले मानवालाई नराम्ररी प्रभाव पारेको मात्र छैन दैनिकीमा समेत यसले अप्ठ्यारो स्थिति सृजना गरको छ । बेमौसमी हावा, पानी अतिबृष्टि आनवृष्टि,बाढी पहिरो आदी । यी मध्य पनि बेमौसमी जाडो गर्मीले पनि जलवायु परिवर्तनको असरलाई प्रष्ट देखाएको छ ।
तसर्थ यसलाई केवल भाषणमा मात्र सिमित नराखि जलवायु परिर्वतनको असर न्यूनिकरणकोलागि हामी सबै लाग्नु पर्ने देखिन्छ ।